Meer ruimte bieden voor maatwerk binnen algemene kaders

De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) heeft op 3 mei het advies uitgebracht: ‘(Samen)leven is meer dan overleven’. In dit advies heeft de RvS zich gericht op de aspecten die gedurende coronacrisis onderbelicht zijn gebleven.

De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) heeft op 3 mei het advies uitgebracht: ‘(Samen)leven is meer dan overleven’. In dit advies heeft de RVS zich gericht op de aspecten die gedurende coronacrisis onderbelicht zijn gebleven. Het betreft voornamelijk reeds bestaande problemen die door de crisis sterker zichtbaar zijn geworden. Het verbreden van onze huidige blik op de politiek en de beleidsmakers is noodzakelijk om de samenleving de komende tijd in goede banen uit deze crisis te leiden.

Tijdens de crisis is voornamelijk toegezien op de acute zorg; ervoor zorgdragen dat de IC-capaciteit niet overbelast zou worden. Hoe de individuele Nederlander zich gedroeg had invloed op het collectief, de gehele samenleving. Door de overheid werd het collectief boven het individu geplaatst en is centraal aangestuurd op een anderhalvemetersamenleving.  Gedurende een crisis is dit een goede aanpak, maar nu het langzamerhand minder acuut lijkt te worden zou een andere aanpak meer gewenst zijn. Op dit laatste zinspeelt de RVS in haar advies en roept de Raad op om ‘meer ruimte te bieden voor maatwerk binnen algemene kaders’.

De huidige (crisis)kaders zijn voornamelijk gericht op sturing vanuit de overheid en veel minder op cliënten en professionals. Daarom moet er flexibeler worden omgegaan met de kaders en zo meer ruimte bieden.

De RVS geeft aan de hand van 4 thema’s aanbevelingen om de blik te verbreden. Hieronder worden de thema’s kort besproken.

Thema 1: kwaliteit van leven en sterven

Tijdens de (huidige) crisis is het vooral zaak om besmettingen te voorkomen dan wel te vertragen. Bij deze aanpak zijn de emotionele en sociale gevolgen hiervan onderbelicht gebleven. De zorg heeft zich moeten voegen naar de generieke regels die zijn opgelegd. De RVS adviseert om meer maatwerk toe te passen waarbij ziekenhuizen en zorginstellingen een eigen invulling geven aan de algemene maatregelen om de kans op besmetting zo klein mogelijk te houden.

Thema 2: Ongelijkheid en kwetsbare groepen

De crisisaanpak is erop gericht om de kwetsbare groep(en) in onze samenleving te beschermen. Men is, volgens de overheid, kwetsbaar als men meer kans heeft om het coronavirus op te lopen. Dit is de algemene benadering van het begrip kwetsbaarheid. Er is niet specifiek genoeg gekeken naar groep(en) met sociale- en gezondheidsrisico’s. Hun individuele belangen zijn onderbelicht gebleven met alle gevolgen van dien. Denk maar aan mensen met een beperking die niet naar de dagbesteding kunnen of mensen die door financiële problemen dakloos zijn geworden.

Er dreigt enorme ongelijkheid te ontstaan. De RVS beveelt derhalve aan om bij het versoepelen van de maatregelen voorrang te geven aan kwetsbare groepen.

Thema 3: Zorg en ondersteuning in beweging

Zorg en ondersteuning zijn op grote schaal stopgezet. Er moet een enorme inhaalslag worden gemaakt in onder meer de GGZ, gehandicaptenzorg en wijkverpleging. De vraag is hoe de zorg en ondersteuning weer toegankelijk wordt én blijft. De RVS adviseert de door de crisis ontstane ruimte voor samenwerking en innovatie in te zetten bij het weer opstarten van de zorg. De crisis vergde voor patiënten/cliënten, zorgprofessionals en bestuurders veel improvisatievermogen. Dit vermogen blijft ook na de crisis van belang, omdat het aanzet tot het blijven reflecteren of een aanpak in een niet-crisissituatie geschikt is of niet.

Thema 4: Adaptief bestuur en leiderschap

De hierboven genoemde kwetsbaarheid kwam tot stand door politieke en wetenschappelijke besluiten aan elkaar te verbinden; het kabinet nam de adviezen van het Outbreak Management Team over. De gedachte hierachter was dat de maatregelen op deze manier beter uitlegbaar waren aan de samenleving. De RVS stelt dat kennis kan worden gebruikt ter onderbouwing van politieke besluiten, maar het blijft de overheid die de afwegingen maakt voor het omgaan met risico’s.

‘De politiek zal altijd zelf moeten gaan staan voor de keuzes die ze uiteindelijk maakt. Kennis kan dat nooit vervangen.’

De RVS roept op tot adaptief bestuur en leiderschap met voldoende ruimte voor de waarde van goed en gezond (samen)leven in onvoorspelbare situaties. Dit vraagt om een vorm van leiderschap waarbij bestuurders zich bij hun besluitvorming niet verschuilen achter kennis.

Kern advies

De kern van het advies van de RvS is binnen algemene kaders moet er meer ruimte voor maatwerk zijn, met inachtneming van de kernwaarde voor goed en gezond (samen) leven. De veerkracht in de publieke, private en privésfeer is keer op keer groot gebleken. Oog hebben voor kwetsbaarheid en aannemen van flexibiliteit is van waarde gebleken bij het langzaamaan uit de crisis komen.