BLOG: Gezamenlijk toezicht door IGJ en NZa: waarom werken zij samen?

Twee externe toezichthouders met elk hun eigen terrein, maar die ook veel raakvlakken met elkaar hebben. IGJ houdt toezicht op de kwaliteit en veiligheid van zorg, de NZa op de betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg. Het betreft publieke belangen die gewaarborgd dienen te worden.

IGJ en NZa werken op regelmatige basis met elkaar samen. De grondslag voor de samenwerking is gelegen in het ‘Protocol tussen de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) inzake de samenwerking en coördinatie op het gebied van beleid, regelgeving, toezicht & informatieverstrekking en andere taken van gemeenschappelijk belang’ uit 2015. Het protocol gaat in op de overlap van toezicht IGJ en NZa en hun onderlinge informatie-uitwisseling. Indien raakvlakken bestaan tussen activiteiten van IGJ en NZa zal een gezamenlijk onderzoek plaatsvinden. Uit oogpunt van efficiëntie wordt tijdens het onderzoek, voor zover mogelijk, slechts één keer informatie bij zorgaanbieders opgevraagd en volgt een gezamenlijk opgesteld rapport.

De samenwerking tussen IGJ en NZa is erop gericht de publieke belangen te waarborgen: goede, betaalbare en toegankelijke zorg. Goed bestuur is hierbij een belangrijke factor. IGJ en NZa hebben op dit thema een gezamenlijk toezichtskader ontwikkeld ‘Toezicht op goed bestuur: voor bestuur en toezichthouders in de zorg.’ De reden voor gezamenlijk toezicht op dit thema is dat gezonde financiën en goede kwaliteit in de zorg vaak hand in hand gaan. Het is derhalve vanzelfsprekend om gezamenlijk op te trekken en af te spreken wie wat doet. Dat draagt bij aan effectief toezicht en duidelijkheid en transparantie richting de zorgaanbieders. Het eerdergenoemde samenwerkingsprotocol biedt voor de uitwerking van dit toezichtskader de basis en is dus een lex generalis.

Voorbeeld Toezicht op goed bestuur

Hoe deze gezamenlijke toetsing plaatsvindt wordt hierna aan de hand van een voorbeeld verduidelijkt. Zorggroep W heeft drie dochtervennootschappen genaamd X, Y en Z. Een medeaandeelhouder van Zorggroep W is zowel bestuurder bij dochtervennootschap X als dochtervennootschap Y (persoon A). Dit wekt de schijn van belangenverstrengeling door de dubbelrollen van de bestuurder en kan afbreuk doen aan het beginsel goed bestuur. Een dergelijke situatie kan ertoe leiden dat dit risico’s gaat vormen voor het leveren van goede, betaalbare en toegankelijke zorg.

NZa en IGJ kunnen nu samen vanwege de in het gedrang komende publieke belangen een onderzoek starten. Waarom? De toegevoegde waarde van de samenwerking is gelegen in het feit dat onder integere bedrijfsvoering zowel het primaire proces van zorgverlening als de financiële administratie en verantwoording wordt begrepen. Het financiële domein grenst dus aan het toezicht van de NZa op grond van de Wmg en complementeert het toezicht door IGJ. Verschillende perspectieven bieden een allesomvattend onderzoek en een gericht resultaat.

(Vernieuwde) pas-toe-of-leg-uit beginsel

De invulling van de belangenverstrengeling is afhankelijk van de omstandigheden. De normen uit het toezichtskader Goed bestuur en de Governancecode Zorg 2017 laten de invulling aan de zorgorganisaties zelf. Het is daarom van belang dat de dochtervennootschappen X en Y kunnen aantonen dat bij de keuze voor de bestuurder in dit voorbeeld een afweging van alle belangen heeft plaatsgevonden. Een goede motivering is een vereiste. Hier speelt het (vernieuwde) pas-toe-of-leg-uit beginsel een rol. In de Zorgbrede Governancecode 2010 hield het beginsel in dat óf een norm werd gehanteerd óf er werd uitgelegd waarom. De Governancecode Zorg 2017 interpreteert het beginsel anders. Indien een norm wordt gehanteerd kan een uitleg toch vereist zijn. Dus, mocht een bestuurder aandeelhouder zijn van een zorggroep, maar ook bestuurder van twee dochtervennootschappen zijn, dan dient dit gemotiveerd aan de NZa en IGJ te worden uitgelegd wat zij zullen meenemen in hun gezamenlijk onderzoeksrapport.

mr. D. de Jonghe, mr. D.F.A. Kikken